Zaczątkiem zbiorów muzealnych była kolekcja zebrana przez mieszkańca Alberta Severina, którą tworzyły przedmioty związane z tradycją mieszczańską i cechową przekazana miastu w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku.
Podobnie jak w całej zachodniej Europie zielonogórskie Heimatmuseum miało realizować modną wówczas ideę regionalizmu i dokumentować historię „małej ojczyzny”.
Prezentowało poprzez swoje ekspozycje przeszłość i specyfikę miasta oraz pobliskiego regionu. Materiał ekspozycyjny stanowiły dokumenty, przedmioty rodzimej sztuki i kultury materialnej pochodzące z różnych epok – od neolitu po czasy najnowsze, a także naturalia. Prezentacji dokonywano w porządku ../tematyczno-chronologicznym. Muzeum o tym charakterze istniało przez ponad dwadzieścia lat, wzbogacając stan zbiorów i rozbudowując przestrzeń wystawy do 1945 roku.
Po II wojnie światowej Muzeum w Zielonej Górze funkcjonowało na prawach instytucji municypalnej, włączonej do Związku Muzeów w Polsce. Wnętrze, w stanie ekspozycyjnym niewiele zmienionym od okresu niemieckiego, udostępniono publiczności w roku 1946. W wyniku ogólnopolskich reform w 1950 r. jednostkę upaństwowiono i zakwalifikowano jako Muzeum Regionalne, podlegające Muzeum Narodowemu w Poznaniu.
W 1957 roku, ze względu na rangę miasta wojewódzkiego Muzeum zielonogórskie przemianowane zostało decyzją Ministra Kultury i Sztuki w placówkę wyższej kategorii, nadrzędną dla pozostałych muzeów zlokalizowanych w okręgu zielonogórskim. Na przestrzeni lat sześćdziesiątych Muzeum Okręgowe w Zielonej Górze wypracowało merytoryczną formułę, powołując działy: archeologiczny, etnograficzny, historyczny, winiarski, sztuki, naukowo-oświatowy i pracownię konserwatorską.
Z dużą intensywnością prowadzone były badania naukowe z za-kresu poszczególnych dyscyplin, które przynosiły efekty także w dziedzinie pomnażania zbiorów muzealnych. Pozyskane eksponaty w połączeniu z wyselekcjonowanymi muzealiami poniemieckimi utworzyły interesujące kolekcje. Ukształtowany został ciąg ekspozycyjny prezentacji stałych z dominującą, jako specyficzną dla terenów zielonogórskich, ../tematyką winiarską. W końcu lat sześćdziesiątych instytucji nadano nazwę Muzeum Ziemi Lubuskiej.
Druga połowa lat siedemdziesiątych oraz lata osiemdziesiąte to okres przeobrażeń struktury organizacyjnej Muzeum. Dorobek działów muzealnych pozwolił na wyodrębnienie trzech autonomicznych muzeów: Muzeum Etnograficznego w Ochli, Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Świdnicy oraz Lubuskiego Muzeum Wojskowego w Drzonowie.
Muzeum Ziemi Lubuskiej skoncentrowało się na rozbudowaniu zbiorów przede wszystkim w zakresie sztuki współczesnej. Przestrzenie ekspozycyjne podporządkowane zostały wydzielonym stałym Galeriom Autorskim. Stanowiły one indywidualne prezentacje twórczości uprawiających różne dziedziny sztuki współczesnych artystów polskich, między innymi: Jana Berdyszaka, Andrzeja Gieragi, Lucyny Krakowskiej, Mariana Kruczka, Kajetana Sosnowskiego, Marii Powalisz-Bardońskiej oraz Józefa Cyganka. Obok dzieł sztuki współczesnej nie-zmiennie eksponowane były zbiory o ../tematyce winiarskiej, przy czym kształt ich prezentacji podlegał wielokrotnym przeobrażeniom aranżacyjnym.
Artystyczno-historyczne zbiory Muzeum Ziemi Lubuskiej, związane z regionem i o ponadregionalnym pochodzeniu, datowane od średniowiecza po współczesność, liczą ponad siedemnaście tysięcy eksponatów. Znajdują się wśród nich wysokiej rangi jednostkowe zabytki, a także cenne kolekcje prezentowane na stałych wystawach i czasowych ekspozycjach.
Decyzją Ministra Kultury i Sztuki 18 maja 1998 roku Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze wpisane zostało do Państwowego Rejestru Muzeów. W nowej strukturze administracyjnej kraju utrzymało także swój status, pozostając jednostką w gestii Sejmiku Wojewódzkiego.
Obecnie działalność instytucji koncentruje się wokół problematyki związanej z historią i sztuką. W trakcie realizacji znajdują się stałe ekspozycje poświęcone dziejom miasta od średniowiecza po czasy współczesne, z podkreśleniem istotnej roli budowania lokalnej tożsamości.
Muzeum Ziemi Lubuskiej, Al. Niepodległości 15
65-048 Zielona Góra.
